لقمان مقام علم و حكمت

برخي سوره‌هاي قرآن شأن نزول خاصي ندارند و مي‌توان گفت هدف از نزول آن‌ها تبيين و توضيح محتواي سوره براي مردم است‌. سوره مباركه لقمان داراي 34 آيه و براساس ترتيب كتاب قرآن‌كريم سي و يكمين سوره مي‌باشد.  اين سوره را به آن جهت لقمان مي‌گويند كه نام حضرت لقمان در تمام قرآن دو بار آن هم در همين سوره آمده و خداوند در اين سوره موعظه‌ها و نصيحت‌هاي لقمان به فرزندش را با سبك و شيوه زيبايي بيان كرده است‌.

به همين خاطر، به دليل تجليل از مقام معنوي و علمي لقمان و بزرگي سخنان حكمت‌آميز او، اين سوره به نام وي نامگذاري شده است‌.

سوره لقمان نكات آموزنده فراواني را در بر دارد كه مهمترين آن‌ها عبارتند از:

1. اشاره به حروف مقطعه و رمزي‌.

2. اشاره به عظمت و اهميت قرآن و نقش سازنده و اهداف بزرگ آن‌.

3. اين سوره انسان‌ها را به طور كلي به دو دسته و گروه تقسيم مي‌كند، يك گروه‌، نيكوكاران و صالحان و گروه دوم‌، گمراهان و مستكبران‌، سپس قسمت هايي از اعمال ،صفات و نشانه‌هاي آنان را توضيح مي‌دهد، بعد عاقبت كار هر دو گروه را در دنيا و آخرت ترسيم مي‌كند. 

4. در قسمتي ديگر از آيات اين سوره‌، به اين نكته اشاره شده كه زمين و آسمان‌ها بدون تكيه‌گاه و بدون ستون و با پايه‌هاي نامرئي در ميان فضا معلق هستند، اين واقعيت در آيه 10 اين سوره آمده كه از يك راز بزرگ علمي‌، يعني نيروي جاذبه‌، پرده برداشته و يكي از جنبه‌ها و ابعاد اعجاز و معجزات قرآن به شمار مي‌رود.

5. در قسمتي ديگر از اين سوره به موعظه‌ها و نصيحت‌هاي آموزنده و حكمت‌آميز حضرت لقمان نسبت به فرزندش كه در ضمن آيه 12 تا 19، سخنان حكيمانه و مهم و آموزنده‌اي از زبان آن دانشمند حكيم آمده است‌.

6. حقوق والدين و لزوم اطاعت از فرمان آنان و خدمت و حفظ حرمت آن‌ها و رعايت حدود شرعي و حقوق پدر و مادر قسمتي ديگر از اين سوره مي‌باشد.

7. در بخشي ديگر از سوره لقمان‌، درباره وسعت و بزرگي جهان خلقت و آفرينش كه بي‌نهايت گسترده و بزرگ مي‌باشد و نيز درباره اسرار و پديده‌هاي شگفت‌انگيز كه غير قابل شمارش هستند و همچنين درباره كتاب بزرگ هستي كه با قلم پر قدرت خداوند متعال نگاشته شده و صفحات آن بي‌شمار و در هر ورقش معرفت كردگار و در هر سطرش كلمات بي‌شمار به چشم مي‌خورد، سخن گفته شده است‌.

برگ درختان سبز در نظر هوشيارهر ورقش دفتري است‌، معرفت كردگار

8. در قسمتي ديگر از اين سوره آيات و نشانه‌هاي توحيد، خداشناسي‌، قدرت و عظمت و بزرگي خداوند متعال‌، دلايل و برهان‌هاي وجود خداوند، بيان شده است‌.

9. در بخش ديگري از سوره مذكور به يك نكته اشاره شده كه انسان تا گرفتار دام مصيبت و بلاست‌، عاجز و درمانده‌، روي نياز به سوي خدا مي‌كند و تمام اميدش به او است‌؛ ولي همين كه رهايي يافت‌، خدا و لطف او را به دست فراموشي مي‌سپارد و به نا شكري و نا فرماني مي‌پردازد.

10. در بخشي ديگر از اين سوره خداوند متعال برخي از صحنه‌ها، اموال و اوضاع وحشت‌انگيز روز قيامت را بيان مي‌كند كه انسان در اين دنياي فاني و زودگذر از آن صحنه‌ها و اوضاع غافل است‌.

11. در قسمت پاياني سوره‌، به پنج علم از علوم كه اختصاص به خداوند متعال دارند و غير از او كسي از آن اطلاع ندارد اشاره مي‌شود كه آن‌ها عبارتند از: زماني برپايي روز قيامت‌، نزول باران و تعداد قطرات و آثار و خصوصيات آن‌، آن‌چه در رحم مادران قرار دارد؛ فردا چه سرنوشتي در انتظار انسان است‌؛ انسان در كجا و چگونه خواهد مرد.(ر.ك‌: تفسير نمونه‌، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 17 ،ص 5 ـ 6، دارالكتب الاسلاميه‌، تهران ، برنامه رايانه‌اي صراط، تهيه شده توسط مركز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم‌.)

از نكات ياد شده معلوم مي‌شود غرض از اين سوره دعوت به توحيد و ايمان به معاد و عمل به احكام و دستورات دين است‌. پس اين سوره نازل شد تا اصول عقايد و كليات اسلام را بيان فرمايد. همچنين آياتي از اين سوره درباره بعضي از مشركين نازل شده‌، كه مردم را از راه خدا و شنيدن قرآن منع مي‌كردند. و اين سوره در برابر گفته‌ها و داستانهاي سر گرم كننده آنان‌، مقداري از داستان لقمان و مواعظش را آورده است‌.

(ترجمه الميزان‌، سيدمحمدباقر موسوي‌همداني‌، ج 16، ص 328، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي‌؛.)

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه

منبع: پايگاه اطلاع رساني حوزه