لقمان مقام علم و حكمت

 ـ به فرزندش ـ : آن كه با همنشين بد ، نشست و برخاست كند ، در امان نباشد .

لقمان حكيم : سخت ترينِ مردم از جهت حسابرسى در روز قيامت ، شخصى است كه زندگى اش توسّط ديگرى تأمين مى شود و او بيكار است . اگر كار ، مشقّت بار است ، بيكارى تباهى آفرين است .

فرزندم! هرگاه قدرت، تو را به ظلم بر زيردستت فرا خواند، قدرت خدا را بر خودت به ياد آور.

فرزندم! بكوش تا امروزت بهتر از ديروز و فردايت بهتر از امروز باشد، كه هر كس دو روزش برابر باشد، زيانكار است و هر كس امروزش بدتر از ديروزش باشد، از رحمت خدا دور است.

فرزندم! هر كس خدا را اطاعت كند، از او بترسد، و هر كس از او ترسيد، او را دوست بدارد، و هر كس او را دوست داشت، از فرمان او پيروى كند، و هر كس امر او را پيروى كرد، سزاوار بهشت و خشنودى او شود.

پسرم! حكمت بياموز تا بلندپايه گردى؛ زيرا كه حكمت، به سوى دين راهنمايى مى كند و برده را بلندپايه تر از آزاد مى نمايد و مسكين بينوا را ارجمندتر از ثروتمند مى دارد و كوچك را بر بزرگ، مقدّم مى سازد و بينوايان را بر جايگاه سلاطين مى نشاند و شريفان را شرف و سروران را آقايى و ثروتمندان را بزرگى مى افزايد. چگونه فرزند آدم مى پندارد كه كارهاى دين و دنيايش، بدون حكمت، سامان خواهد يافت، در حالى كه هرگز خداى ـ عزّ و جلّ ـ امر دين و دنيا را بدون حكمت، سامان نمى بخشد. و مَثَل حكمتِ بدون اطاعت خداوند، مثل جسم بى روح يا مَثَل زمينِ بى آب است و چنان كه جسم بى روح را شايستگى زندگى، و زمين بى آب را شايستگى خرّمى نيست، حكمت نيز بدون اطاعت خداوند، به كمال نمى انجامد.

به لقمان حكيم گفته شد: مگر تو برده فلان خاندان نيستى؟ فرمود: چرا. گفته شد: پس از چه راه به اين مقام كه مى بينيم رسيدى؟ فرمود: با راستگويى، امانتدارى، رها كردن آنچه به من مربوط نيست، فرو بستن چشمانم [از حرام]، نگه داشتن زبانم و خوردن غذاى حلال و پاكيزه. پس، هر كس كمتر از اين داشته باشد، پايين تر از من است و هر كس بيش از اينها داشته باشد، بالاتر از من است و هر كس همين ها را داشته باشد، همانند من است.

فرزندم! بى نيازى را در دل و جانت قرار ده و چون محتاج شدى، به مردم مگو كه در نزد آنان حقير مى شوى، بلكه از فضل خداوند بخواه.

فرزندم! پس از تقواى الهى، از گرفتن دوستِ شايسته نگذر.

فرزندم! بدى با بدى خاموش نمى شود، چنان كه آتش با آتش خاموش نمى شود. بدى با خوبى خاموش مى شود، چنان كه آتش با آب، خاموش مى گردد.

لقمان ـ در اندرز به فرزندش ـ فرمود : فرزندم! به خداوند عز و جل اعتماد كن و آنگاه در ميان مردم پرس و جو كن [ببين ]آيا كسى هست كه به خدا اعتماد كرده باشد و خداوند او را نجات نداده باشد؟! فرزندم! به خدا توكّل كن و سپس در ميان مردم پرسش كن كه: كيست كه به خدا توكّل كرده و خداوند كفايتش نكرده باشد؟!

لقمان حكيم : فرزندم! با دانشمندان نشست و برخاست كن و زانو به زانوى آنها بنشين ؛ چه، خداوند عز و جل دلها را با نور حكمت زنده مى گرداند همچنان كه زمين را با بارش آسمان زندگى مى بخشد.

لقمان حكيمـ به فرزندش ـ فرمود : فرزندم ! هيچ كس را به سبب كهنه بودن جامه اش حقير مشمار ؛ زيرا كه پروردگار تو و او يكى است .

لقمان حكيم ـ در سفارشهاى خود به فرزندش ـ فرمود : فرزندم ! حكمت بياموز تا ارجمند شوى ! زيرا كه حكمت، به دين رهنمون مى شود و بنده را بر آزاده شرافت مى بخشد و تهيدست را از ثروتمند بالاتر مى برد و كوچك را از بزرگ پيش مى اندازد .

لقمان حكيم : بردبار، جز هنگام خشم شناخته نشود .